Lurzoruaren degradazioa gizarte- eta ingurumen-mehatxu konplexua da, eta, oro har, aldibereko hainbat mekanismoren bidez agertzen da. Mekanismo horiek, neurri handi batean, ezezagunak dira Europan. Duela gutxi, Nature aldizkariak Europako 40 herrialdetako nekazaritza- eta laborantza-lurren degradazioari buruzko aurrekaririk gabeko azterlan bat argitaratu zuen. Bertan, lurzoruaren osasunari eragiten dioten hamabi mehatxu nagusiak zerrendatzen dira. Datu-baseak lurzoruaren degradazioari eragiten dioten faktore anitzen arteko erlazioak eta elkarrekintzak modelizatzeko eta, azken batean, lurzoruaren degradazioaren Europako faktore anitzeko indize bat eraikitzeko erabili dirat («LMI», ingelesezko sigletan). Emaitzak argiak dira.



OPCCtik garrantzitsua iruditu zitzaigun ikerketa honen emaitzak partekatzea eta Pirinioetako bioeskualdeari buruzko informazioa ateratzea. Ikerketa honen egileek diotenez, «emaitza horiei esker, arduradun politikoek ezagutzan oinarritutako estrategiak garatu ahal izango dituzte, lurzoruaren degradazioa arintzeko eta Europako garapen iraunkorraren funtsezko beste helburu batzuk lortzeko». Ikerketa honek oinarri sendoa ematen du gaur egun Pirinioetan egiten ari den lana osatzeko, eta bidea irekitzen du lurzorua babesteko eta kontserbatzeko proiektu europarrak loratzeko.



Hona hemen funtsezko puntu batzuk:

 

Europako lurzoruak, giza jarduerek «multidegradatuak»

«Puntu beroa, aldibereko prozesuen ehunekoari dagokionez, Espainia da»

 

Badirudi faktore askok laguntzen dutela eremu berean lurzorua degradatzen. Espainia da, alde handiarekin, kogertatze-fenomeno horiek gehien eragiten dioten herrialdea: «aldibereko prozesuen ehunekoari dagokionez (4 eta 5 motako LMIak, non 4 edo 5 faktore aldi berean adierazten diren), puntu beroa Espainia da (nekazaritzako azalera nazionalaren % 30 ~ )». Klima-aldaketa antropogenikoak eragindako lurzoruen elkortasuna, desertifikazioa eta degradazioa konstante iberikoak dira. Desertiazioa basamortuen hedapen prozesu naturala da, arrazoi geomorfologikoak eta klimatikoak direla eta. Desertifikazioa, aldiz, lurra degradatzeko prozesu konplexua da, eremu elkor, erdi-elko eta azpi-heze lehorretan gertatzen dena, hainbat faktoreren ondorioz. Faktore horietan, gizakiaren ekintzak erantzukizun handia du. Basamortutzea handitzeak lurzoruko geruza emankorra pixkanaka desagertzea dakar, eta horrek lurra gero eta lur antzuagoa bihurtzen ditu. Egoera hori penintsula osoan gertatzen bada ere, basamortutze-prozesua ez dago hain presente, edo, behintzat, ez da hain nabarmena Pirinioetako bio-eskualdean. Espainiako ipar-ekialdeko egoera, Katalunian eta Mediterraneoko itsasertzean, kezkagarriagoa da: eremu horietako lurzoruetan bost degradazio-faktore desberdin ematen dira maila esanguratsuan (I prozesu-konbinazioa: Uraren higadura + Pestizidengatiko lurzoruaren kutsadura + Lurzoruaren kutsadura metal astunengatik + Lurpeko uren murrizketa + Elkortasuna). Azterketa horiek muga esanguratsuak dituzte oraindik ere, hala nola prozesu espezifiko garrantzitsu asko ez betetzea eta lurzoruaren degradazioan faktore biofisikoak eta sozioekonomikoak nahastea, hala nola mendiko bidexken gaineko presio turistikoa.

SOLPYR, Pirinioek lurzoruaren babesarekin duten konpromisoa

Beste behin ere, proba zientifikoek azkar ber-jardutea eskatzen dutegure elikagai-hornidurarako ezinbesteko baliabide bat babesteko, ura biltegiratzeko eta arazteko, arrisku hidrikoa kudeatzeko, habitata zaintzeko eta biodibertsitatea zaintzeko, lurzoruek ematen dituzten beste zerbitzu ekosistemiko askoren artean. Egileek ikerketa honetan ondorioztatu dutenez, «Europan funtsezkoa da lurzoruaren degradazioaren modelizazio anizkoitzaren ikuspegia. Ikuspegi hori erabakigarria izan daiteke nekazaritzarekin, klimarekin eta garapen jasangarriarekin lotutako hainbat neurri aplikatzeko». Azterlan horren ondorioz, Institut Cartogràfic i Geològic de Catalunyan (ICGC) egiten ari diren lanek, OPCCk eta Interreg POCTEFA SOLPYR proiektuko bazkideek Pirinioetako lurzoruen lehen mapa sortuko dute, eta mendiguneko lurzoruak kontserbatzeko eta babesteko mugaz gaindiko ekintza-plan bat egingo dute. Klima-aldaketak eta mendiko jarduerek eragindako presioak eragin zuzena dute lurzoruen osasunean, eta Pirinioak ezaude mehatxu horretatik salbu. SOLPYRen lehen bilera Trempen izan zen, apirilaren 29an eta 30ean. Bertan, bazkideek lan-metodoak trukatu eta lurzoruen azterketak egin ahal izan zituzten, funtsezkoak Pirinioetako lurzoruen arazo espezifikoak ulertzeko.

Romane Baze

Fuentes:

Prăvălie, R., Borrelli, P., Panagos, P. et al. A unifying modelling of multiple land degradation pathways in Europe. Nature Commun 15, 3862 (2024). https://doi.org/10.1038/s41467-024-48252-x 

Moreau, Z., “Pesticides, aridité, métaux lourds, érosion… Les sols agricoles européens sont “multi-dégradés”, Dossier Biodiversité, publié le 11 mai 2024, Libération. Article consulté le 13 mai 2024.

Los enlaces de la vida (blog), “¿Cuál es la diferencia entre desertización y desertificación?”. Disponible aquí: https://losenlacesdelavida.fundaciondescubre.es/que-es-la-biodiversidad/preguntas/cual-es-la-diferencia-entre-desertizacion-y-desertificacion/