Egiaztatu da Pirinioetan basoen bilakaeraren ezaugarri nagusia oihaneztatze-prozesu garrantzitsua dela, eta horren ezaugarria segidako sastraken eta basoaren beraren aurrerapena dela.

Azken bi hamarkadetan, landaredian izandako aldaketek landare-estalkia homogeneizatzen lagundu dute kasu batzuetan, eta heterogeneizatzen beste batzuetan.

Homogeneizazioa, batez ere, lehendik dauden basoetan gertatzen da, baso-kudeaketarik ez dagoelako dentsifikatzen direnetan batez ere; heterogenizazio-prozesuak, berriz, bertan behera utzitako lurretan eta askotariko estalkiak dituztenetan gertatzen dira, bertan behera uzteko adinaren, abian jarritako kudeaketaren eta baldintza naturalen arabera.

Zuhaitzen goiko muga eta landare alpinoek Europan duten maila latitude garaiagoetara mugitzen ari dira. Zuhaitzen kasuan, goi-kotetarako joan-etorriak arretaz aztertu behar dira, goi-mendiko larreak bertan behera uztearekin lotuta egon daitezkeelako; artzaintza jarduerarik ez izateak espazio horiek basoko landarediaren bidez birkolonizatzea ahalbidetzen du. Horren ondorioz, gizakiak esku hartu baino lehen zuhaitzen gaineko muga naturala (egungo maila baino 300 metro altuagoa, gehienez) leheneratu behar da. Hala ere, basoaren mugaren dinamika ez da hain azkarra, eta joan den mendean zehar "dentsifikazio" progresiboa izan du ezaugarri, artzaintza bertan behera uzteak eraginda, baina klimaren aldaketak ere lagunduta. 

Joerak alderantzikatu eta Pirinioetako basoak 2050erako produktibitate txikiagora eraman ditzakeen ur falta da faktore mugatzaileena. Horrela, beroa handitzeak, lehorte larriagoekin eta ohikoagoekin batera, basoen produktibitatea murriztea ekar lezake, zuhaitzen estres hidrikoa areagotuz.

Zenbait espezieren banaketa-eremuen hegoaldeko mugan nabaritzen hasi dira efektuak, eta hori hazkuntzaren murrizketan eta gainbeheran egiaztatu da, neurri batean, defizit hidrikoarengatik eta udako tenperatura handiengatik (Jump et al, 2006). Ekosistemaren aldaketa horietan eragin negatiboa izan dezakete basoek gizarteari eskaintzen dizkioten zerbitzu ekosistemiko ugariek: arrisku naturalen aurkako babes naturala, animalien eta landareen bioaniztasunaren iturria, ur-baliabideen kantitatea eta kalitatea arautzea eta atmosferako CO2 biltzea eta metatzea.

Kudeaketa da basoa klimaren aldaketara egokitzeko klabe nagusia: baso-masen konposizioan, egituran eta dentsitatean jardunez, kudeatzaileek basoekin batera joan ahal izango dute etorkizuneko mutazio horietan, adibidez, zuhaitzen arteko lehia mugatuz (baliabide hidrikorako edo lurzoruaren mantenugaietarako…) edo masen erresilientziaren ahalmena areagotuz.

 

Mendiko espazioetan, arriskuko fenomeno natural bat gertatzeko aukera handiagoa da beste edozein ingurune naturaletan baino. Mendiguneetako berezko fenomeno naturalak muturreko gertaera klimatikoen eraginpean sortzen dira (euri edo elur itxurako prezipitazio bereziki handiak, izotz/urtze ziklo bereziki azkarrak edo aldakorrak, bero-boladak, etab.) eta erronka sozioekonomiko handiak dituzten eremuetan (habitatetan, azpiegituretan, komunikazio-bideetan…) ere sortzen dira.

600 eta 2.000 metro bitarteko altitudea duen Pirinioetako baso nonahikoak mendigunean aurkitzen ditugun fenomeno naturalen (elur-jausien, ur-goraldien, luizien korronteen, blokeen jausien eta lur-irristatzeen) aurka babesteko paper garrantzitsua betetzen du. 

 

Klimaren aldaketak basoen osasunean duen eragina aztertzeko adierazlerik egokiena hostoaren urritasuna da, hau da, zuhaitzetako hostoen galeraren estimazio bat (zuhaitzei eragin diezaieketen arriskuak alde batera utzita). Bestalde, parametro horrek datu-historia garrantzitsua du (1997).

Joera batzuek, degradazio-zeinu batzuk hautematen hasi direla adierazten dute: hostoen urritasuna eta adarren hilkortasuna adaburuen goialdean.

Horrela, hostoen urritasunak gora egiteko joera du, Mediterraneo aldean batez ere, baina baita Mediterraneoko Pirinio aldean ere.

Azalpen-faktore nagusiak urte horretako ur-elikaduraren aldagaiak dira, baina baita aurreko bi urteetakoak ere: prezipitazioa eta ebapotranspirazio-prezipitazioaren arteko aldea. Horrek klimaren aldaketak duen paper nagusia eta epe luzera baso-ekosistemetan izan dezakeen eragina berresten du, prezipitazioen eta tenperaturen erregimena aldatu egiten bada.

Zuhaitzen osasunaren degradaziotik harago, orain arte identifikatutako joeren areagotzeak hilkortasun handia ekar dezake epe ertainera eta luzera hain egokituta ez daude espezie batzuentzat, eta, ondorioz, aldaketak eragiten ditu ekosistemen landaretza-segizioan, banaketa-eremuak iparralderantz edo altueran "migratuz".

Beharrezkoa da zuhaitzen aldagarritasun genetikoa kontuan izatea, eta hori abantaila handia da klimaren aldaketari dagokionez. Azkenik, ekintza antropikoa lagungarria izan daiteke aurreikusten diren aldaketei aurrea hartzeko, eta, horretarako, basogintza eta espezieen aukeraketa egokituko dira, datozen urteetan basoetan esku hartzeko.

 

Gaur egun, Pirinioetan, basoko sute gehienak hibernazio-aldian gertatzen dira (hibernazio-hotzak eragindako landaredi lehorraren ondorioz). Udan basoko suteak izateko arriskua mendilerroaren ekialdeko aldean dago batez ere. Epealdi horretan, halaber, larreak kudeatzeko ekintzak egingo dira, eta, aurrez agindutako erreketak.

Pirinioetako klimaren kontinentalizazioa (edo sektore jakin batzuen mediterraneizazioa) gertatzen ari da, eta horrek elur-estalkia gutxitzearekin, erregaiaren erabilgarritasunarekin eta jarraikortasuna handitzearekin (batez ere artzaintza jarduera murriztearen ondorioz) batera, sute handiak gertatzeko eta hedatzeko arriskuak areagotzen du, bai negukoak, bai udakoak, sektoreen arabera.

Inguruneak (basoak eta nekazaritza eta artzaintza) kudeatzea, zaintzea, Pirinioetako testuingurura egokitutako arriskua aurreikustea eta Pirinioetako eragile guztiek arriskuaren kultura indartzea funtsezko elementuak dira etorkizunean basoko sute handiak ager eta zabal ez daitezen, gure lurraldeetako ingurune naturalen gaineko eraginak eta faktore sozio-ekonomikoak mugatzea bermatuz.

 

Basoa eta bere kudeaketa epe luzera ulertzen dira. Gaur hartutako erabakiek gure biharko basoak baldintzatuko dituzte. Pirinioetako basoek klimaren aldaketaren ondorio negatiboen aurrean erresilientzia handiagoa izan dezaten, hau komeni da:

• Klimaren aldaketak basoetan (batez ere epe ertainean eta laburrean urrakorrenak direnetan) eta egokitze-prozesuetan (naturaletan edo antropikoetan) dituen eraginei eta inpaktuei buruzko Pirinio mailako ezagutza hobetzea.
• Mendiko eremuetan abeltzaintzako, artzaintzako eta basoko jarduerak mantentzea eta garatzea. Jarduera horiek ingurune horien kudeaketa jasangarria bermatzen dute, ondorio anitzekin: erregaien bolumena eta jarraikortasuna murriztea, habitat erresilienteagoen mosaikoa, arriskuak mugatzea eta basoen erresilientzia handitzea osasun edo klima istripuak gertatuz gero.
• Ezagutzak eta aurrerapen teknikoak eta zientifikoak espezialistak ez diren hartzaileengana helarazten laguntzea

Pirinioetako eragileek (horien artean daude basoen jabeak, zientzialariak, kudeatzaileak eta aginte publikoak) gaurtik bertatik jardun behar dute basoak ahalik eta baldintzarik onenetan eboluzionatu dezan, horrela aldaketetara egokitzeko.